Máté Orr „Białe skarpetki” („Fehér zoknik”), olej i akryl na płótnie, 180×280 cm, 2023. Várfok Gallery. Budapeszt 2023

„Na ścieżce kilka metrów przed nią wzbił się obłoczek kurzu. Wyszedł z niego piesek. Nie miał sierści, tylko skórę szarą i cętkowaną jak u kury. Podszedł do Marii i oboje spojrzeli na siebie. Piesek odznaczał się jakimś niezwykłym dostojeństwem. Maria zrozumiała, że to jej sprzymierzeniec. ‘Ten pies jest przedwieczny’, pomyślała. Piesek ruszył na północ, a Maria poszła za nim. Szli, a chwilami biegli, aż dotarli do ruin i dziewczynka stanęła oko w oko z odciętą głową Juana.
Serce jej skoczyło. Przeszedł ją taki żal, że uroniła łzę twardą jak kamień, która ciężko spadła na ziemię. Maria podniosła ją i włożyła w usta głowie Juana.
– Mów – rzekła, nagle stara i mądrości pełna.
A Juan powiedział:
– Moje ciało porozrzucane jak paciorki rozerwanego naszyjnika. Pozbieraj kawałki i zszyj je z powrotem. Moja głowa jest samotna bez rąk i nóg. A one są samotne bez reszty mojego biednego ciała, posiekanego jak mięso na potrawkę. (…)
Maria zajęła się szyciem; pies przynosił jej kawałki ciała, a ona zszywała je równym ściegiem. Kiedy przyszyła głowę, brakowało już tylko serca. Zostawiła w piersi Juana otwarte drzwiczki, żeby było którędy je włożyć do środka.
– Psie, psie, gdzie jest serce Juana? – zapytała. Leżało na szczycie muru okalającego ruiny. Juan i Maria przystawili drabinę Don Pedra i chłopiec zaczął się wspinać, ale Maria powiedziała: – Zatrzymaj się Juanie. Nie możesz sięgnąć po własne serce, musisz pozwolić mi wspiąć się po nie. Zatrzymaj się.
Ale Juan nie posłuchał, tylko dalej się wspinał. Już prawie dosięgał serca, które jeszcze biło, gdy z góry spadł czarny sęp, porwał je w szpony i odfrunął ku Piramidzie Księżyca. Juan wrzasnął i spadł z drabiny, lecz Maria tak dobrze zszyła jego ciało, że prawie nic sobie nie zrobił.
Ale stracił serce.
– Moje serce. Zaledwie przed chwilą biło samo na murze, czerwone i śliskie. Moje piękne serce. Ojej, ojej – zapłakał. – To podłe ptaszysko zniszczyło mnie, już przepadłem. (…)
Bezwłosy pies dwa razy szczeknął, ruszając w głąb jaskini, która otwarła się jak usta.
– Ziemia żyje – powiedziała Maria. – Musimy ją sobą nakarmić, żeby odnaleźć twoje serce. Dalejże, idź za Esquinclé.
Zajrzeli w głębokie usta ziemi i zdjęła ich trwoga.
– Zejdziemy po drabinie – rzekła Maria. Hen, z dołu dobiegało szczekanie psa.
Kiedy ruszyli po drabinie w ciemną otchłań ziemi, za Piramidą Słońca wstał pierwszy blady świt. Pies wciąż szczekał. Maria wolno schodziła po szczeblach, a za nią podążał Juan. Ziemia z uśmiechem zamknęła nad nimi usta. Do dziś widać ten uśmiech jako długą szczelinę w twardej glinie.
Na dole Juan i Maria znaleźli korytarz w kształcie długiego wydrążonego człowieka. Weszli w jego ciało, trzymając się za ręce. Wiedzieli, że już nie mają odwrotu, więc muszą iść dalej. Juan pukał do drzwiczek w swojej piersi, biadając:
– O, moje biedne utracone serce, o, moje skradzione serce!
Jego lament wybiegał przed nich i znikał. Był to ich sygnał. Po pewnym czasie odpowiedział im grzmiący ryk. Stanęli, cali drżący. W dół prowadziły schody o wąskich, śliskich stopniach. U ich podnóża zobaczyli Czerwonego Jaguara, który mieszka pod piramidami. Strach brał patrzeć na tego Wielkiego Kota, ale nie mieli odwrotu. Zeszli po schodach, dygocąc z trwogi. Jaguar cuchnął wściekłością. Pożarł już wiele serc, lecz było to dawno temu, więc łaknął krwi. Gdy do niego podchodzili, ostrzył pazury o skałę, gotów pożreć mięso dwojga delikatnych dzieci.
Maria smuciła się, że musi umrzeć tak głęboko pod ziemią. Wypłakała kolejną łzę, która tym razem spadła w rozwartą dłoń Juana. Była twarda i ostra. Juan rzucił nią prosto w oko bestii, ale się odbiła. Jaguar był z kamienia. Bez wahania podeszli bliżej i go dotknęli, głaszcząc twarde czerwone cielsko i ślepia z obsydianu. Roześmiali się i usiedli mu na grzbiecie. Kamienny Jaguar ani drgnął. Bawili się, dopóki jakiś głos nie zawołał:
– Maria! Juan! Juan! Mari!
Stadko kolibrów przemknęło w kierunku głosu.
– Wzywa nas Przodkini – rzekła Maria, wytężywszy słuch. – Musimy do Niej wrócić. Przeczołgali się pod brzuchem kamiennego Jaguara. Po drugiej stronie czekał na ich Kret, wysoki i czarny, ze srebrzystym mieczem w wielkiej dłoni. W drugiej trzymał sznur. Mocno związał dzieci razem i powlókł je przed oblicze Wielkiej Ptaszycy. Ptaszyca-Wężyca, Wężopióra Bogini siedziała, mieniąc się wszystkimi kolorami tęczy, cała w okienkach, z których wyglądały twarze, wyśpiewując dźwięki wszystkiego, co żywe i martwe, brzmiał zaś ten chór jak pszczeli rój, milion ruchów w jednym nieruchomym ciele.
Maria i Juan wpatrywali się w siebie, dopóki Kret nie przeciął krępującej ich liny. Legli na podłodze, patrząc wzwyż na Gwiazdę Wieczorną, świecącą przez otwór w dachu. Kret układał tymczasem w żelaznym piecyku gałęzie wonnego drzewa. Kiedy się z tym uporał, Wężopióra Matka strzeliła z ust językiem ognia i drewno buchnęło płomieniem.
– Mario! – zawołało milion głosów. – Skocz w ogień z Juanem pod rękę, bo on musi spłonąć z tobą, żebyście stali się jednym całym człowiekiem. To właśnie jest miłość.
Oboje skoczyli w ogień i wzbili się kłębem dymu przez otwór w dachu, aby się połączyć z Gwiazdą Wieczorną. Juan-Mari stali się jednym całym człowiekiem. Powrócą kiedyś na Ziemię jako jedna Istota imieniem Quetzalcoatl.
Wciąż na nowo powracają, więc ta opowieść nie ma końca”.

Leonora Carrington Meksykańska baśń, w: Siódmy koń. Opowiadania zebrane, tłum. Michał Kłobukowski i Maryna Ochab (2014)

A puff of dust arose on the path a few metres ahead. Out of the dust walked a small dog. It was hairless, with a speckled grey skin like a hen.
The dog walked up to her and they looked at each other. There was something distinctive and dignified about the animal. María understood that the dog was an ally. She thought: This dog is an ancient.
The dog turned north, and María followed. They walked and sometimes they ran till they came to the ruin and María was face to face with Juan’s decapitated head.
María’s heart leapt. Grief struck her and she shed a tear which was hard as a stone and fell heavily to the earth. She picked up the tear and placed it in the mouth of Juan’s head.
“Speak,” said María, who was now old and full of wisdom. He spoke, saying: “My body is strewn around like a broken necklace. Pick it up and sew it together again. My head is lonely without my hands and feet. All these are lonely without the rest of my poor body, chopped up like meat stew.” (…)
María was busy now and the dog kept fetching pieces of the body and she sewed them together with neat stitches. Now she sewed on the head, and the only thing lacking was the heart. María had made a little door in Juan’s breast to put it inside.
“Dog, Dog, where is Juan’s heart?” The heart was on top of the wall of the ruin. Juan and María set up Don Pedro’s ladder and Juan started to climb, but María said: “Stop, Juan. You cannot reach your own heart, you must let me climb up and get it. Stop.”
But Juan refused to listen and kept on climbing. Just as he was reaching out to get hold of his heart, which was still beating, a black vulture swooped out of the air, snatched the heart in his claws, and flew off towards the Pyramid of the Moon. Juan gave a shriek and fell off the ladder; however María had sewn his body together so well that he was not really hurt.
But Juan had lost his heart.
“My heart. There it was, beating alone on the wall, red and slippery. My beautiful heart. Ah me, ah me,” he cried. “That wicked black bird has ruined me, I am lost.” (…)
The hairless dog barked twice and started to walk into a cave that had opened up like a mouth. “The earth is alive,” said María, “we must feed ourselves to the earth to find your heart. Come, follow the Esquinclé.”
They looked into the deep mouth of the Earth and were afraid. “We will use the ladder to climb down,” said María. Far below they could hear the dog barking.
As they started to climb down the ladder into the dark earth the first pale light of dawn arose behind the Pyramid of the Sun. The dog barked. María climbed slowly down the ladder and Juan followed. Above them Earth closed her mouth with a smile. The smile is still there, a long crack in the hard clay.
Down below was a passage shaped like a long hollow man. Juan and María walked inside this body holding hands. They knew now that they could not return and must keep on walking. Juan was knocking on the door in his chest crying, “Oh my poor lost heart, oh my stolen heart.”
His wailing ran ahead of them and disappeared. It was a message. After a while a great roar came rumbling back. They stood together, shaking. A flight of stairs with narrow slippery steps led downwards. Below they could see the Red Jaguar that lives under the pyramids. The Big Cat was frightful to behold, but there was no return. They descended the stairs trembling. The Jaguar smelled of rage. He had eaten many hearts, but this was long ago and now he wanted blood.
As they got closer, the Jaguar sharpened his claws on the rock, ready to devour the meat of two tender children.
María felt sad to die so far under the earth. She wept one more tear, which fell into Juan’s open hand. It was hard and sharp. He threw it straight at the eye of the beast and it bounced off. The Jaguar was made of stone.
They walked straight up and touched it, stroking the hard red body and obsidian eyes. They laughed and sat on its back; the stone Jaguar never moved. They played until a voice called: “María. Juan. Juan. Mari.”
A flight of hummingbirds passed, rushing towards the voice.
“The Ancestor is calling us,” said María, listening. “We must go back to Her.”
They crawled under the belly of the stone Jaguar. Mole was standing there, tall and black, holding a silver sword in one of his big hands. In the other hand he held a rope. He bound the two children tightly together and pulled them into the presence of the Great Bird. Bird, Snake, Goddess, there She sat, all the colours of the rainbow and full of little windows with faces looking out singing the sounds of every thing alive and dead, all this like a swarming of bees, a million movements in one still body.
María and Juan stared at each other till Mole cut the rope that bound them together. They lay on the floor looking up at the Evening Star, shining through a shaft in the roof.
Mole was piling branches of scented wood on a brazier. When this was ready, the Bird Snake Mother shot a tongue of fire out of her mouth and the wood burst into flame. “María,” called a million voices, “jump into the fire and take Juan by the hand, he must burn with you so you both shall be one whole person. This is love.”
They jumped into the fire and ascended in smoke through the shaft in the roof to join the Evening Star. Juan-Mari, they were one whole being. They will return again to Earth, one Being called Quetzalcoatl.
Juan-Mari keep returning, so this story has no end.

Leonora Carrington, A Mexican Fairy Tale (ca. 1970) in: The Complete Stories of Leonora Carrington (2016)