„Potrzeba mówienia przeszkadza nie tylko słyszeć, ale widzieć” – Marcel Proust.
Berlin 2014

„(…) pisarz gotów jest uwierzyć, iż rzeczy minione mają czar same przez się; gotów jest przenieść je jako takie do swego utworu, martwego wówczas od urodzenia, wydzielającego nudę, w której autor się pociesza, mówiąc: ‚To ładne, bo to jest prawdziwe, tak właśnie się mówi’. Owe arystokratyczne rozmowy miały zresztą u pani de Guermantes ten urok, że się toczyły w wybornej francuszczyźnie. Z tej racji uprawniały one wesołość księżnej wobec słów takich jak ‚ezoteryczny’, ‚kosmiczny’, ‚pityjski’, ‚hiperboliczny’, jakich używał Saint-Loup – tak samo jak wobec jego mebli od Binga. Mimo to opowiastki, które słyszałem u pani de Guermantes – bardzo różne od tego, co mogłem odczuć wobec krzaka głogów lub jedząc magdalenkę – były mi obce. Można by rzec, iż wszedłszy na chwilę we mnie i wziąwszy mnie w posiadanie jedynie fizyczne (ile że miały charakter socjalny, a nie indywidualny), pragnęły co rychlej wyjść ze mnie. Miotałem się w powozie jak pytonissa. Czekałem nowego obiadu, gdzie bym sam mógł się stać rodzajem Prinza Von…, pani de Guermantes i opowiedzieć te historie. Na razie wprawiały one w drżenie moje wargi, które szeptały je, i na próżno starałem się przytrzymać swoją myśl, zawrotnie unoszoną odśrodkową siłą. Toteż z gorączkową żądzą niedźwigania już dłużej tego ciężaru samotnie w powozie, gdzie zresztą zastępowałem brak partnera, mówiąc głośno sam do siebie, zadzwoniłem do bramy pana de Charlus. Długi monolog, w którym powtarzałem sobie wszystko, com miał mu opowiedzieć (nie myśląc już prawie o tym, co on mnie mógłby mieć do powiedzenia), wypełnił mi cały czas pobytu w salonie, dokąd mnie lokaj wprowadził. Byłem zresztą zbyt wzruszony, aby cośkolwiek widzieć. Tak bardzo potrzebowałem, aby pan de Charlus wysłuchał opowiadań, które mi pilno było wydzielić z siebie, żem odczuł gwałtowny zawód na myśl, że on może śpi i że będę musiał zawrócić do domu, samotnie trawiąc swoje pijaństwo słów”.

Marcel Proust, W poszukiwaniu straconego czasu: Strona Guermantes