Zbigniew Andrzej Natkaniec „Konfiguracje”, instalacja. LETO, Warsaw Gallery Weekend. Warszawa 2019.

Zbigniew Andrzej Natkaniec “Configurations”, installation. LETO, Warsaw Gallery Weekend. Warsaw 2019.

 

„Z niestrudzonego labiryntu snów powróciłem, jak do własnego domu, do surowego więzienia. Pobłogosławiłem jego wilgoć, pobłogosławiłem jego tygrysa, pobłogosławiłem otwór, przez który wpadało światło, pobłogosławiłem swoje stare, zbolałe ciało, pobłogosławiłem ciemność i kamień.

Wówczas wydarzyło się to, czego nie mogę zapomnieć, ani opisać. Nastąpiło zespolenie się z bóstwem, ze wszechświatem (nie wiem, czy jest jakaś różnica między tymi słowami). Ekstaza nie powtarza swoich symboli; niektórzy widzieli boga w blasku, niektórzy dostrzegli go w mieczu, albo w kręgach róży. Ja ujrzałem olbrzymie Koło, które nie znajdowało się przed mymi oczyma ani z tyłu, ani z boków, lecz wszędzie, jednocześnie.

To Koło utworzone było z wody, ale również z ognia, było nieskończone (chociaż jego brzeg był widoczny). Wplecione weń, tworzyły je wszystkie rzeczy, które będą, które są i które były, i ja byłem jednym z włókien tego wszechogarniającego wątku, a Pedro de Alvarado, który mnie torturował, był innym włóknem. Były tam przyczyny i skutki, i wystarczało mi widzieć to Koło, aby zrozumieć wszystko, bez kresu.

O szczęście rozumienia, większe niż wyobraźni czy odczuwania! Zobaczyłem wszechświat i ujrzałem nawet najskrytsze intencje wszechświata. Zobaczyłem początki, o których opowiada Księga Wspólnoty. Zobaczyłem góry, które wyłoniły się z wody, zobaczyłem pierwszych drewnianych ludzi, zobaczyłem gliniane dzbany, które obróciły się przeciwko ludziom, zobaczyłem psy, które rozszarpały im twarze, zobaczyłem boga bez twarzy, który jest poza bogami. Zobaczyłem nieskończone procesy, które tworzą jedno tylko szczęście i, zrozumiawszy wszystko, zdołałem zrozumieć i pismo tygrysa.

Jest to formuła z czternastu przypadkowych słów, (słów, które wydają się przypadkowe) i wystarczyłoby mi wypowiedzieć ją głośno, aby zetrzeć kamienne więzienie, aby dzień wszedł w mą noc, aby stać się wszechmocnym, aby stać się młodym, aby stać się nieśmiertelnym, aby tygrys rozszarpał Pedra de Alvarado, aby zagłębić święty nóż w hiszpańskich piersiach, aby odbudować piramidę, aby odbudować imperium. Czterdzieści sylab, czternaście słów i ja, Tzinacán, zawładnąłbym ziemiami, którymi władał Montezuma. Ale wiem, że nigdy nie wypowiem tych słów, bo już nie pamiętam Tzinacána.

Niech umrze wraz ze mną tajemnica, zapisana na skórze tygrysów. Kto dojrzał wszechświat, kto dojrzał żarliwe zamiary wszechświata, nie może myś­leć o człowieku, o jego banalnym szczęściu czy nieszczęściu, nawet, jeśli tym człowiekiem jest on sam… Tym człowiekiem był on sam i on teraz już go nie obchodzi. Cóż go obchodzi los tego drugiego, cóż go obchodzi narodowość tego drugiego, jeżeli on, teraz, jest nikim? Dlatego nie wypowiadam formuły, dlatego, leżąc w ciemnościach, pozwalam, aby dni o mnie zapomniały.”

Jorge Luis Borges Pismo boga (1949), w: Alef, przeł. Andrzej Sobol-Jurczykowski (2020)

 

“From the tireless labyrinth of dreams I returned as if to my home to the harsh prison. I blessed its dampness, I blessed its tiger, I blessed the crevice of light, I blessed my old, suffering body, I blessed the darkness and the stone.

Then there occurred what I cannot forget nor communicate. There occurred the union with the divinity, with the universe (I do not know whether these words differ in meaning). Ecstasy does not repeat its symbols; God has been seen in a blazing light, in a sword or in the circles of a rose. I saw an exceedingly high Wheel, which was not before my eyes, nor behind me, nor to the sides, but every place at one time. That Wheel was made of water, but also of fire, and it was (although the edge could be seen) infinite. Interlinked, all things that are, were and shall be formed it, and I was one of the fibers of that total fabric and Pedro de Alvarado who tortured me was another. There lay revealed the causes and the effects and it sufficed me to see that Wheel in order to understand it all, without end. O bliss of understanding, greater than the bliss of imagining or feeling. I saw the universe and I saw the intimate designs of the universe. I saw the origins narrated in the Book of the Common. I saw the mountains that rose out of the water, I saw the first men of wood, the cisterns that turned against the men, the dogs that ravaged their faces. I saw the faceless god concealed behind the other gods. I saw infinite processes that formed one single felicity and, understanding all, I was able also to understand the script of the tiger.

It is a formula of fourteen random words (they appear random) and to utter it in a loud voice would suffice to make me all powerful. To say it would suffice to abolish this stone prison, to have daylight break into my night, to be young, to be immortal, to have the tiger’s jaws crush Alvarado, to sink the sacred knife into the breasts of Spaniards, to reconstruct the pyramid, to reconstruct the empire. Forty syllables, fourteen words, and I, Tzinacán, would rule the lands Moctezuma ruled. But I know I shall never say those words, because I no longer remember Tzinacán.

May the mystery lettered on the tigers die with me. Whoever has seen the universe, whoever has beheld the fiery designs of the universe, cannot think in terms of one man, of that man’s trivial fortunes or misfortunes, though he be that very man. That man has been he and now matters no more to him. What is the life of that other to him, the nation of that other to him, if he, now, is no one. This is why I do not pronounce the formula, why, lying here in the darkness, I let the days obliterate me.”

Jorge Luis Borges The God’s Script (1949), in Labyrinths: selected stories & other writings, translated by L. A. Murillo (1964)