László Karácsonyi, “Sybaritic Venus”. Wystawa GOBALIEN; obiekty i gobeliny w Artkartell projectspace. Budapeszt 2018

„Breton dowodził, że cudowność zmienia się w zależności od epoki. W romantyzmie jej źródłem były zamkowe ruiny, w jego czasach – manekin wystawowy. Uosabiając istotę niesamowitości dzięki połączeniu wrażenia ożywionego z nieożywionym, manekiny wypełniały obrazy Georgia de Chirico, fotografie Atgeta i Brasaïa, a także Międzynarodową Wystawę Surrealizmu 1938 roku, będącą pierwszą w dziejach wystawiennictwa jedną wielką instalacją. Na zainscenizowanej na niej Paryskiej ulicy dziewiętnaście kobiecych manekinów ubranych (bądź rozebranych) przez czołowych surrealistów – między innymi Dalego, Mana Raya i Massona – nawiązywało do dobrze znanego widoku stojących w bramach prostytutek. Stroje manekinów przewyższały fantazją najbardziej ekstrawaganckie burdele. Manekin Dalego nosił różowy kapelusz projektu Elsy Schiaparelli, na piersiach miał rozbite jajko, a tułów i nogi pokrywały mu łyżeczki do herbaty.”

„Fascynację światem manekinów podzielało kino. W miejskiej symfonii Płyną godziny Alberta Cavalcantiego z 1926 roku scena, w której właściciel czy menedżer sklepu układa na damskim udzie zdobiącą brzeg pończochy koronkową opaskę, długo trzyma w erotycznym napięciu. Dopiero po odjeździe kamery widz pojmuje, że przedmiotem czułych starań wąsacza nie jest żywa kobieta. Reprodukowane w Nadji André Bretona (1946) zbliżenie na wojskową figurę w Muzeum Grévin igra z podobnie dwuznacznym efektem: widzimy tylko fragment odsłoniętego uda i dłoń zapinającą podwiązkę.”

„Jednym z pierwszych miejsc, w których stanął surrealistyczny manekin, była witryna nowojorskiego ekskluzywnego domu towarowego Bonwit Teller przy Piątej Alei. W 1936 roku – w związku z odbywającą się w Muzeum Sztuki Nowoczesnej Wystawą Sztuki Fantastycznej, Dadaistycznej i Surrealistycznej – Salvador Dalí zaprojektował tam instalację zatytułowaną Była kobietą surrealistyczną. Była niczym postać ze snu. Składał się na nią damski manekin w powłóczystej czarnej sukni i o głowie przemienionej w bukiet róż. Ze szczelin w ścianach wyciągały się ku niemu ofiarowujące prezenty czerwone ręce.”

Agnieszka Taborska Świat zwariował. Poradnik surrealistyczny. Jak przeżyć (2021)